Quanh chuyện sưu tầm hiện vật của bảo thay đổi tồn công lập

Trong một hội nghị về bảo tàng di sản gần đây, ông Phạm Chí Thân, Giám đốc bảo tàng tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, kêu khó khi mới đây trên địa bàn tỉnh phát hiện được con tàu cổ tại tọa độ X3; nhưng sau khi phát hiện tàu, làm thủ tục được phép khai hoang xong thì cũng là lúc con tàu đã bị “chảy máu” bởi nạn trục vớt trái phép di sản. Vấn đề thủ tục sưu tầm hiện vật này cũng được ông Lưu Hùng, Phó giám đốc bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, quan tâm. Theo ông Hùng, với những hiện vật nhỏ như chiếc gùi, cái váy, con dao…, các bước tiến hành sưu tầm chẳng thể giống và đòi hỏi lớp lang thủ tục đầy đủ, đúng quy trình như các hiện vật có giá trị lớn. Việc xử lý thế nào với trường hợp hiện vật được hiến tặng, hiện vật được hiến tặng với số lượng nhiều, có đi kèm điều kiện của người hiến tặng… cũng gây lúng túng cho bảo tàng của ông. Bảo tồn Hậu cần thuộc hệ thống bảo tàng quân đội đã thu thập được nhiều hiện vật quý từ trận mạc. Trước những khó khăn của công tác sưu tầm hiện vật bảo tàng, để đáp ứng phần nào đòi hỏi của thực tế cũng như nâng cao dần chất lượng quản lý nhà nước, một nhà cầu pháp lý quy định về sưu tầm hiện vật của bảo tàng công lập là cần thiết. Dự thảo Thông tư Quy định về sưu tầm hiện vật của bảo tồn công lập do Cục Di sản văn hóa (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) soạn thảo được đưa ra lấy ý kiến các nhà chuyên môn gồm 2 phần: Phần nội dung chính có 15 điều, được chia thành 3 chương và Phần biểu mẫu với 10 biểu mẫu đi kèm. Tuy nhiên, ngoài việc thừa, lặp câu từ, trật tự các điều, nội dung bản dự thảo vẫn còn những vướng mắc. Quy định hiện vật thuộc đối tượng sưu tầm ở điều 4 dự thảo thông tư còn gây tranh cãi với thuật ngữ “hiện vật gốc”. Trong thực tế, đối với công tác bảo tàng, “hiện vật gốc” là ưu tiên hàng đầu. Tuy nhiên, cũng có trường hợp phải phục dựng để tái tạo hiện vật. Đại diện bảo tồn Dân tộc học Việt Nam nhận xét: Quy định mua hiện vật cho bảo tồn như trong dự thảo chỉ hợp với việc sưu tầm những hiện vật có giá trị cao, cổ vật quý hiếm hoặc khi các bảo tồn mua trong phạm vi địa lý gần, còn với những hiện vật nhỏ, hiện vật ở địa bàn xa, ở nước ngoài thì điều kiện kinh phí của ta chưa thể đảm bảo, có nhiều trường hợp cũng không cần thiết. Ngoài ra, bên cạnh hiệp đồng mua bán, thực tế tại bảo tàng Dân tộc học cũng nảy sinh một loại giấy tờ mua bán hiện vật khác là giấy biên nhận cho những hiện vật nhỏ, hiện vật mua tại cửa hàng, hiện vật mua tại bảo tàng... Việc linh động trong phương thức mua bán hiện vật này giúp chỉ số thành công của công tác sưu tầm cao hơn, nhanh hơn. Đối với việc xác định giá mua hiện vật phải dựa trên giá thị trường, theo các nhà quản lý bảo tồn, dự thảo cần đưa ra khung giá phù hợp với thị trường. Điều này đòi hỏi phải có hội đồng giám định có khả năng đánh giá được giá trị hiện vật sát với giá cả thị trường. Bài và ảnh:MINH NHÃ